Khẩn trương ứng phó với hạn hán và xâm nhập mặn hiện nay

Hạn và xâm nhập mặn sẽ rất nghiêm trọng:

Từ tháng 3 lại nay hầu như không có mưa, nắng nóng và gió Tây Nam xuất hiện sớm càng làm cho mức độ hạn hán và xâm nhập mặn càng tăng. Nghiêm trọng hơn, hiện tại 96 hồ đập vừa và lớn do các Công ty thủy nông quản lý và 965 hồ đập nhỏ do các địa phương quản lý đến ngày hôm nay lượng nước trong tất cả các hồ đập này chỉ ở mức dưới 50% dung tích thiết kế (trừ hồ Vực Mấu ở Quỳnh Lưu). Tại hồ thủy điện Bản vẽ và hồ Khe Bố mức nước trong hồ thấp thua xa so với dung tích thiết kế và so với trung bình nhiều năm (TBNN). Lưu lượng dòng chảy trên các sông suối thấp thua TBNN từ 50 - 70%. Hạn hán nghiêm trọng và xâm nhập mặn trong vụ sản xuất hè thu năm 2020 là rất lớn.

Theo báo cáo nhanh của các huyện, thành, thị thì đến hôm nay (8/6/2020) toàn tỉnh đã gieo cấy được trên 46.000 ha lúa hè thu/59.000 ha chỉ tiêu kế hoạch đề ra, đạt xấp xỉ 78%. Số diện tích còn lại chưa gieo cấy được tập trung ở huyện Nghi Lộc, Nam Đàn, Hưng Nguyên… Nguyên nhân chưa gieo cấy được là do thiếu nước và xâm nhập mặn. Trên diện tích được gieo cấy xong (46.000 ha), đã có gần 16.000 ha lúa bị hạn, trong số đó có 11.000 ha bị hạn rất nặng.

Tại huyện Nghi Lộc, là địa phương nằm chung trong vùng Nam - Hưng - Nghi và là vùng tưới nước bằng hệ thống bơm điện. Nguồn nước để bơm tưới hoàn toàn lệ thuộc vào nguồn nước từ cống bara Nam Đàn chảy về. Những ngày vừa qua mực nước tại cống bara Nam Đàn xuống thấp ở mức 0,75 - 0,76/1,15 mét so với thiết kế. Vì vậy cả vùng Nam - Hưng - Nghi đều bị hạn nặng, riêng Nghi Lộc là huyện cuối kênh phải chịu hậu quả lớn nhất.
  Theo ông Nguyễn Đức Thọ, Phó Chủ tịch UBND huyện Nghi Lộc thì toàn huyện đến hôm nay do bị hạn hán quá nặng, nên mới gieo cấy được 3000/5000 ha kế hoạch lúa hè thu. Trong số này đã có gần 2000 ha bị hạn rất nặng ở rải rác khắp các xã. Đặc biệt ở các xã xưa nay nguồn nước bơm lấy từ sông Cấm như: Nghi Hưng, Nghi Thuận, Nghi Long, Nghi Đồng, Nghi Yên, Nghi Tiến, Nghi Thiết, Nghi Quang… Do nước sông Cấm đã nhiễm mặn không thể bơm được. Vì vậy có một số xã như: Nghi Tiến, Nghi Yên, Nghi Thiết, Nghi Quang… UBND huyện không gieo chỉ tiêu kế hoạch sản xuất vụ lúa hè thu này.

Còn tại huyện Yên Thành là huyện duy nhất tỉnh có diện tích gieo cấy lúa hè thu nhiều nhất và nhanh nhất tỉnh. Tính đến nay, toàn huyện đã gieo cấy xong 10.600/11.400 ha kế hoạch, đạt xấp xỉ 93%. Số diện tích còn lại (800 ha). Theo ông Nguyễn Văn Dương - Trưởng phòng NN&PTNT của huyện cho biết, số diện tích 800 ha còn lại chưa gieo cấy được tập trung ở các xã vùng cao của huyện như: Quang Thành, Kim Thành, Văn Thành, Đồng Thành, Mã Thành… Ở những xã này nguồn nước tưới chủ yếu hồ đập. Nhưng hầu hết các hồ đập ở Yên Thành đã khô cạn nước. Đập lớn nhất huyện là đập Vệ Vừng ở xã Đồng Thành có dung tích thiết kế là 18 triệu m³ nước, nhưng bây giờ lượng nước trong hồ chỉ còn lại hơn 5 triệu m³, bằng 27,77% dung tích thiết kế.

Hiện tại số diện tích lúa hè thu gieo cấy xong (10.600 ha), đã có gần 1.000 ha bị hạn nặng tập trung ở vùng cuối các con kênh tưới và nếu như sự cố sập ở khoang số 10, 11 bara Đô Lương không được khắc phục sớm thì mức độ hạn chắc chắn sẽ xảy ra rất nghiêm trọng trên quy mô lớn không riêng gì Yên Thành mà cả vùng Diễn - Yên - Quỳnh.

Giải pháp ứng phó:

Một, dưới sự chỉ đạo của UBND tỉnh ngành NN & PTNT phối hợp với ban quản lý các hồ đập thủy điện trên địa bàn toàn tỉnh tại thời điểm này không nên xả nước với lưu lượng lớn để phục vụ kinh doanh điện. Vì nguy cơ hạn hán và xâm nhập mặn năm nay rất nghiêm trọng và sẽ kéo dài. Thời điểm xuất hiện đỉnh cao về hạn và mặn có thể xẩy ra vào tháng 7, đầu tháng 8. Vì vậy các hồ đập thủy điện lúc này xả nước với lưu lượng thấp để tích trữ nước, dự phòng nước khi đỉnh hạn xẩy ra nghiêm trọng nhất thì vẫn có nước dự phòng để phục vụ sản xuất, nước sinh hoạt và hạn chế sự xâm nhập mặn vào sâu trong đất liền ở cuối các con sông.

Hai, trên tất cả các hồ đập lớn, vừa và nhỏ do các công ty thủy nông tỉnh, huyện hay xã quản lý, mỗi một hồ đều cần có một tổ quản lý và sử dụng nước. Tổ có nhiệm vụ quản lý và sử dụng nước rất tiết kiệm. Vùng nào khô hạn, đồng nào khô hạn thuộc xã, xóm nào, diện tích bao nhiêu phải được kiểm tra trước khi mở cống để đưa nước vào đồng ruộng. Nguồn nước tưới có hạn, vì vậy trước khi tưới nước phải thông báo cho bà con nông dân biết để đắp bờ giữ nước tốt, không tưới nước quá lớn gây lãng phí nước, không tranh dành nhau để lấy nước…

Ba, khuyến khích các xã, HTX NN chuẩn bị sẵn các máy bơm dầu, bơm điện dã chiến để bơm từ nguồn nước ở các ao, hồ, đầm, sông suối… Khi nguồn nước tự chảy từ bara Nam Đàn, Đô Lương mức nước xuống quá thấp và nước ở trong các hồ đập cũng đã cạn kiệt.

Bốn, bằng mọi biện pháp ngăn mặn xâm nhập sâu vào đất liền. Nghệ An có 4 cửa sông lớn, nước mặn rất dễ dàng xâm nhập sâu khi nắng hạn kéo dài kết hợp thùy triều dâng cao, đó là các sông: Hoàng Mai, sông Bùng, sông Cấm và sông Lam. Hiện tại sông Hoàng Mai và sông Bùng không đáng lo. Riêng sông Cấm do bara Nghi Quang quá xuống cấp, các cánh cửa cống đóng mở bị rò rỉ, hư hỏng nặng, nước mặn dễ dàng "chui" qua khi nước phía trên cống xuống thấp, nước triều dâng cao. Vì vậy nước mặn ở sông Cấm đã xâm nhập lên tận cầu Phương Tích, làm cho hàng trăm ha đất lúa ở vùng này không gieo cấy được.

Biện pháp khắc phục tạm thời và trước mắt cố gắng hàn vá các chỗ bị hỏng của các cánh cửa cống và chèn ép kín các chỗ hở của các cánh cửa cống do lâu ngày không được bảo dưỡng và đại tu.

Ở sông Lam, hiện tại nước mặn đã xâm nhập sau từ 7 - 8 km vào đất liền. Khả năng nước mặn còn tiếp tục dâng vào sâu hơn nữa, nếu nắng nóng kéo dài, trời không mưa. Biện pháp tốt nhất là đề phòng bơm nhầm nước mặn vào đồng ruộng. Vì vậy trạm bara Bến Thủy phải thường xuyên đo và kiểm tra nồng độ mặn trước, trong và sau khi bơm ở đầu mối các trạm bơm dọc sông Lam. Tuyệt đối không bơm khi nồng độ mặn có trong nước ở mức bằng hoặc trên một trăm phần ngàn trở lên (1%o).

Theo ông Nguyễn Văn Lập - Phó Giám đốc Sở NN & PTNT cho biết: Không kể vụ mùa, riêng vụ sản xuất hè thu năm nay toàn tỉnh phấn đấu gieo cấy 59.000 ha lúa, tập trung chủ yếu ở các huyện đồng bằng. Nhưng chưa bao giờ sản xuất vụ hè thu gặp phải nắng nóng, hạn hán và xâm nhập mặn đến sớm như năm nay. Ngành nông nghiệp đã cùng các địa phương khẩn trương ứng phó với hạn hán và xâm nhập mặn bằng mọi biện pháp tích cực nhất theo tinh thần chỉ đạo của UBND tỉnh hiện nay.