Sức hấp dẫn của nông nghiệp quy mô nhỏ tại Nhật Bản có thể áp dụng tại một số vùng miền Việt Nam

Quy mô khu vườn Furai của tôi là 3000m2. Máy móc chỉ có duy nhất một máy xới đất mini chuyên dụng cho vườn của gia đình. Hơn nữa, tôi cũng suy nghĩ tới việc bán thêm các loại dưa muối bằng những loại rau củ đã trồng được, vì vậy tôi đã đầu tư thêm những dụng cụ chế biến và máy đóng gói để bán. Số tiền đầu tư ban đầu để khởi nghiệp bằng nông nghiệp là 140 vạn yên (Khoảng 280 triệu VNĐ). Hiện tại, với các loại rau củ đã trồng được tại vườn tôi gom thành những set rau củ và các loại dưa muối, rồi bán chúng trên mạng. Thời gian gần đây tôi còn kinh doanh thêm những thực phẩm tự nhiên.

Nguồn lao động là 1.5 người vì có sự giúp đỡ của vợ tôi trong thời gian nửa ngày. Hiện tại với doanh số bán là 1200 vạn yên, tôi có được thu nhập là 600 vạn yên một năm. Tôi không chắc chắn số thu nhập này có thực sự là lớn hay không? Tuy nhiên, thu nhập này đảm bảo một cuộc sống tương đối đầy đủ cho gia đình tôi với 5 thành viên tại vùng nông thôn.

Tại sao tôi lại hướng đến nông nghiệp quy mô nhỏ. Lý do là tôi muốn bắt đầu khởi nghiệp bằng phương pháp nông nghiệp không sử dụng máy móc, không vốn đầu tư lớn trên một quy mô diện tích không lớn như chúng ta thường quan niệm về sản xuất nông nghiệp. Hơn nữa, tôi cảm thấy tại Nhật Bản sản xuất nông nghiệp với quy mô lớn không có nhiều lợi thế.

Trước khi độc lập, tôi đã có cơ hội được trải nghiệm tại một nông trường ở Úc. Nông trường này sản xuất nông nghiệp hữu cơ, tuy nhiên kết quả khác với những gì tôi đã tưởng tượng. Những vật liệu được sử dụng cũng phổ biến tại nhật bản như bột cá, nhưng vấn đề nằm ở cách bón phân. Họ sử dụng máy bay trực thăng để rải bột cá và vật liệu hữu cơ (những vùng xung quanh sặc sụa mùi hôi của phân bón…).

Hơn nữa, họ cũng sử dụng máy gặt với bề rộng 20m để thu hoạch đậu xanh. Điều đáng ngạc nhiên nhất chính là hệ thống quản lý thu hoạch. Tại hệ thống này người nông dân chỉ đảm nhận công việc trồng trọt còn công việc thu hoạch sẽ được tiến hành và sở hữu bởi chuỗi cửa hàng ăn nhanh nào đó. Công ty của chuỗi cửa hàng này sẽ tiến hành ký hợp đồng và người nông dân sẽ được nhận một khoản tiền dựa trên sản lượng thu hoạch cuối cùng. Tuy nhiên tôi nghĩ rằng việc áp dụng cơ chế điều hành không tạo ra hiệu quả trong mô hình nông nghiệp với quy mô lớn.

Những người nông dân Úc đã khơi dậy trong tôi ý tưởng về chủ nghĩa tối giản. Khi tôi nói chuyện với những người nông dân Nhật Bản về vấn đề kiếm thêm thu nhập ngoài nông nghiệp. Tôi đã nhận được phản ứng nói rằng: “Điều đó là không thể”, “Chúng tôi mất 3 tiếng để di chuyển vào thành phố, không phải toàn bộ nhưng việc đảm đương thêm công việc khác là điều không thể. Chỉ đơn giản tạo ra một công việc ổn định thôi cũng thật đáng nể phục rồi”.

Tuy nhiên nếu thử suy nghĩ chúng ta sẽ thấy ở bất cứ nơi nào tại Nhật Bản cũng có nhiều thành phố trên một vạn dân mà chỉ mất khoảng 30 phút ô tô để di chuyển, và rất nhiều đô thị nằm rải rác tại các tỉnh huyện.

Hơn nữa, hệ thống bán hàng qua mạng tại Nhật Bản luôn đảm bảo chắc chắn có thể vận chuyển đến bất cứ đâu trên toàn quốc trong một đến hai ngày. Môi trường thuận lợi để phát triển nông nghiệp như thế này cũng còn rất hiếm trên thế giới. Vì vậy, tôi cảm thấy nếu có thể tận dụng được những lợi thế trên một cách hiệu quả nhất có thể tạo ra được mô hình sản xuất nông nghiệp và thương mại trực tiếp mới.

Ý nghĩ muốn giảm bớt những rào cản trong nông nghiệp đã xuất hiện trong tôi từ trước đó, tuy nhiên, điều tôi muốn nói với những người bắt đầu mong muốn tham gia sản xuất nông nghiệp là “đừng hướng đến làm một nông dân mà hãy hướng tới làm một người con của trăm họ”. “Trăm họ” có nghĩa rằng một người có thể làm được rất nhiều công việc khác nhau. Chúng ta thường nghĩ rằng người nông dân ngày xưa “chỉ làm ruộng, làm vườn”, “mùa đậu thì gieo đậu”, “mùa đông thì đan dây gai”, nông nghiệp cứ như vậy được diễn ra theo tự nhiên. Tuy nhiên nông nghiệp theo ý nghĩa “trăm họ” sẽ suy nghĩ những giải pháp để giảm bớt những rủi ro của tự nhiên. Chủ nghĩa tối giản cũng xuất phát từ cụm từ “trăm họ” theo nghĩa rộng. Thực tế thì độc canh trên quy mô lớn sẽ mang lại hiệu quả cao, nhưng cũng kéo theo những rủi ro lớn về tự nhiên và thị trường. Nhiều người có lẽ sẽ nghĩ rằng mô hình trồng đa dạng nhiều loại nông sản trên một diện tích nhỏ không hiệu quả, nhưng thực ra mô hình này sẽ phân tán được rủi ro, tạo ra hiệu quả kinh tế rất cao.

10h sáng là thời gian bắt đầu cho công việc chuyển rau đến cho khách. Đầu tiên, tôi phải chuẩn bị set rau. Thành phần của set rau được thay đổi theo mùa. Nếu tỉ mỉ sắp xếp rau vào túi sao cho thật đẹp mắt và đầy đủ chủng loại thì công việc này cũng mất khá nhiều thời gian. Ngoài set rau, tôi cũng chuẩn bị set nguyên liệu để làm đồ dưa muối và bánh.

Tôi làm đến 13h rồi ăn cơm và ngủ trưa. Với tôi, đây là khoảng thời gian nghỉ ngơi thoải mái nhất trong ngày.

3. Buổi chiều là thời gian cho công việc ngoài vườn và trên bàn giấy

Công việc ngoài vườn sẽ bắt đầu từ 3h chiều và thời gian này có thể thay đổi tuỳ thuộc theo mùa. Thời gian không có nhiều, vì vậy tôi cố gắng đẩy nhanh tốc độ công việc với hiệu quả cao nhất. Vì công việc làm vườn phụ thuộc rất nhiều vào thời tiết nên tôi nghĩ không nên lên một kế hoạch công việc quá cứng nhắc.

Tôi tiến hành công việc bàn giấy vào khoảng thời gian chiều tối để tổng kết lại công việc trong một ngày (kiểm tra việc gửi hàng đi cho khách, viết blog và nhật ký công việc trong ngày, xử lý đơn đặt hàng…). Tuỳ thuộc vào nội dung công việc trong ngày mà nội dung nhật ký cũng thay đổi. Thời gian khi mới bắt đầu, tôi cũng không biết phải nên viết gì, tôi phải vừa làm việc vừa tham khảo tài liệu, nhưng bây giờ không cần chuẩn bị tôi cũng hình dung được nội dung sẽ viết. Hơn nữa, thông qua việc viết nhật ký tôi có thể nhìn lại những công việc đã làm trong ngày và việc cần làm vào ngày mai.

Công việc thường sẽ theo trình tự sau. Vào mùa đông, tôi thường dậy và bắt đầu công việc từ 6h sáng, tuy nhiên vào mùa hè sẽ là 4h30 (thực tế công việc thu hoạch rau vào mùa hè mất khá nhiều thời gian nên cần dậy sớm để đảm bảo thời điểm kết thúc công việc thu hoạch ở các mùa là như nhau). Công việc ngoài vườn cũng tương tự như vậy, vào mùa đông công việc thường kết thúc sớm vào khoảng 17h chiều vì trời tối nhanh, nhưng vào mùa hè thì thời gian làm việc có thể kéo dài đến tận 19h.

Những ngày cuối tuần là ngày nghỉ gia đình nên tôi hạn chế nhận đơn đặt hàng và tập trung cho công việc ngoài vườn.

Về phân chia công việc, tôi đảm nhận chủ yếu những công việc như trồng trọt, thu hoạch, tạo set rau…còn vợ tôi thì đảm nhận những công việc liên quan đến chế biến như đồ dưa muối hay bánh và nhiếu thực phẩm chế biến khác từ rau quả (vợ tôi thì hầu như không tham gia vào công việc ngoài vườn). Nhờ phân chia công việc rõ ràng nên vợ tôi có nhiều thời gian để chăm sóc gia đình và con nhỏ, hơn nữa cũng có thể điều chỉnh thời gian để có thể phụ giúp tôi khi rảnh.